Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường và gia tăng dân số toàn cầu, ngành ẩm thực đang chịu áp lực phải chuyển mình. Một trong những xu hướng nổi bật và cấp thiết hiện nay là ẩm thực bền vững và triết lý “zero waste” – không lãng phí. Đây không chỉ là những khẩu hiệu thời thượng mà đã trở thành kim chỉ nam cho nhiều đầu bếp, nhà hàng, và người tiêu dùng có ý thức trên toàn thế giới. Vậy ẩm thực bền vững là gì, “zero waste” trong ẩm thực được hiểu như thế nào, và làm thế nào để chúng ta – từ cá nhân đến cộng đồng – có thể thực hành chúng một cách hiệu quả?

Hiểu đúng về ẩm thực bền vững và zero waste

Ẩm thực bền vững là khái niệm đề cập đến hệ thống sản xuất, phân phối và tiêu dùng thực phẩm theo hướng bảo vệ môi trường, đảm bảo sức khỏe cho con người, đồng thời hỗ trợ công bằng xã hội và phát triển kinh tế địa phương. Một món ăn bền vững không chỉ ngon và bổ dưỡng, mà còn có nguồn gốc rõ ràng, ít gây tác động tiêu cực đến môi trường và hỗ trợ sinh kế cho người sản xuất.

Các yếu tố chính của ẩm thực bền vững như thân thiện với môi trường. Giảm phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất, vận chuyển. Giảm sử dụng hóa chất độc hại, ưu tiên canh tác hữu cơ, tự nhiên. Bảo tồn tài nguyên thiên nhiên: đất, nước, đa dạng sinh học.

Hỗ trợ kinh tế địa phương như ưu tiên sử dụng nông sản địa phương, theo mùa. Hỗ trợ sinh kế cho nông dân, ngư dân, nhà sản xuất quy mô nhỏ. Lành mạnh cho sức khỏe. Cung cấp thực phẩm tươi, sạch, ít xử lý công nghiệp. Giảm tiêu thụ thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường và muối. Tối ưu hóa tài nguyên – giảm lãng phí: Tránh dư thừa thực phẩm trong nấu nướng và tiêu dùng. Tái sử dụng nguyên liệu, phân loại và xử lý rác thực phẩm hiệu quả.

“Zero Waste” – tạm dịch là “Không Rác Thải” – là một triết lý sống và hệ thống tư duy hướng đến việc loại bỏ hoàn toàn rác thải bằng cách thiết kế lại vòng đời của sản phẩm sao cho mọi thứ đều được tái sử dụng, tái chế hoặc phân hủy tự nhiên. Mục tiêu cuối cùng là không có chất thải nào bị đốt hoặc đưa ra bãi chôn lấp, từ đó bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.

Không chỉ dừng lại ở một phong trào môi trường, “Zero Waste” còn là một lối sống có ý thức, nơi con người chủ động xem xét cách tiêu dùng, lựa chọn sản phẩm, và xử lý hậu quả của những hành vi tiêu dùng ấy.

Triết lý “Zero Waste” được cụ thể hóa thành nguyên tắc 5R nổi tiếng: Refuse (Từ chối) – Nói không với những thứ không cần thiết: ống hút nhựa, túi nilon, quà tặng miễn phí, thực phẩm đóng gói quá mức…; Reduce (Giảm thiểu) – Hạn chế mua sắm và tiêu dùng quá mức. Chỉ mua thứ thực sự cần. Reuse (Tái sử dụng) – Dùng lại sản phẩm nhiều lần, thay vì dùng một lần rồi vứt bỏ. Ví dụ: dùng túi vải đi chợ, hộp thủy tinh đựng thức ăn. Recycle (Tái chế) – Phân loại và xử lý rác đúng cách để chuyển hóa rác thành nguyên liệu có ích. Rot (Ủ phân hữu cơ) – Biến rác thực phẩm và chất hữu cơ thành phân bón tự nhiên. Áp dụng hiệu quả 5R là con đường thiết thực để từng cá nhân, gia đình, doanh nghiệp góp phần vào mục tiêu sống không rác thải.

Vì sao ẩm thực bền vững và zero waste lại cần thiết?

Môi trường đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi ngành công nghiệp thực phẩm. Theo FAO, ngành nông nghiệp và chăn nuôi hiện chiếm khoảng 1/4 lượng khí nhà kính toàn cầu. Khoảng 1/3 lượng thực phẩm toàn cầu bị lãng phí mỗi năm – tương đương 1,3 tỷ tấn – góp phần phát thải khí methane từ bãi rác và làm trầm trọng thêm hiệu ứng nhà kính. Việc sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, khai thác thủy sản quá mức đang tàn phá đất đai, nguồn nước và hệ sinh thái.

Lãng phí thực phẩm là vấn đề đạo đức và xã hội. Trong khi một bộ phận thế giới sống trong dư thừa thì hơn 800 triệu người vẫn đang bị đói mỗi ngày. Lãng phí thực phẩm không chỉ lãng phí tài nguyên (nước, đất, lao động), mà còn là hành vi thiếu trách nhiệm trong một thế giới đang phân hóa giàu – nghèo rõ rệt.

Kinh tế và tài nguyên không còn vô hạn. Tăng trưởng dân số và biến đổi khí hậu sẽ khiến việc sản xuất thực phẩm ngày càng khó khăn và tốn kém. Các mô hình tiêu dùng bền vững và tiết kiệm có thể giảm chi phí vận hành, giúp nhà hàng, doanh nghiệp và cả người tiêu dùng tiết kiệm hơn.

Các nguyên tắc của ẩm thực bền vững và zero waste

Ưu tiên thực phẩm bản địa, hữu cơ, theo mùa. Thực phẩm trồng tại địa phương không chỉ giảm khí thải vận chuyển, mà còn hỗ trợ nông dân địa phương và đảm bảo tính tươi ngon, dinh dưỡng. Tránh sử dụng thực phẩm trái mùa, nhập khẩu xa xôi, đóng gói quá mức. Tận dụng tối đa nguyên liệu như vỏ rau củ, đầu tôm, xương cá… đều có thể dùng để nấu nước dùng, làm phân compost hoặc thức ăn chăn nuôi.

Những phần “bị bỏ đi” như vỏ trái cây, rễ, cuống rau… có thể sáng tạo thành các món ăn độc đáo. Giảm bao bì nhựa – ưu tiên tái sử dụng và tái chế. Sử dụng túi vải, hộp thủy tinh, ống hút inox… trong mua sắm và bảo quản. Các cửa hàng zero waste đang dần phổ biến, bán thực phẩm không bao bì, khuyến khích khách tự mang hộp, túi cá nhân. Lập kế hoạch thực đơn để tránh dư thừa. Nấu vừa đủ khẩu phần, tận dụng thức ăn thừa để chế biến lại. Tạo thói quen kiểm tra thực phẩm sắp hết hạn và dùng trước.

Ví dụ trong nước và nước ngoài đang áp dụng mô hình này

Nhà hàng Nolla (Phần Lan) là một trong những nhà hàng đầu tiên đạt chuẩn “zero waste” tại châu Âu, không dùng rác thải nhựa, tận dụng mọi nguyên liệu, tái chế toàn bộ chất thải. Đầu bếp Massimo Bottura (Ý) mở chuỗi nhà ăn “Refettorio” nấu ăn cho người vô gia cư bằng thực phẩm thừa nhưng vẫn đảm bảo hương vị và chất lượng.

Nhà hàng Ưu Đàm Chay (Hà Nội) hay The Organik House (Đà Lạt) hướng đến sử dụng nguyên liệu hữu cơ, bản địa, thiết kế không gian gần gũi với thiên nhiên. Các chiến dịch như “Nói không với ống hút nhựa”, “Eat Clean”, “Tôi chọn sống xanh” ngày càng lan rộng, thu hút giới trẻ. Nhiều cá nhân khởi nghiệp với mô hình nông nghiệp tuần hoàn, quán ăn không rác thải, chợ xanh như: Refill Station, Green Around the Corner…

Khó khăn và thách thức

Thực phẩm hữu cơ và bền vững thường có mức giá cao hơn so với các sản phẩm công nghiệp thông thường, khiến nhiều người tiêu dùng còn e ngại khi lựa chọn. Bên cạnh đó, ý thức cộng đồng về việc giảm rác thải và ưu tiên các sản phẩm thân thiện với môi trường vẫn chưa thực sự sâu rộng. Việc thiếu các chính sách hỗ trợ cụ thể cùng hạ tầng logistics xanh còn hạn chế cũng là những rào cản lớn. Đặc biệt, khái niệm về ẩm thực bền vững và “zero waste” vẫn còn khá mới mẻ tại Việt Nam, chưa được phổ biến rộng rãi trong nhận thức xã hội.

Những bước đầu thực hành

Cá nhân nên học cách nấu ăn theo kiểu “zero waste”. Mua thực phẩm từ nguồn uy tín, địa phương, theo mùa. Ưu tiên tái sử dụng, hạn chế bao bì nhựa khi đi chợ. Chia sẻ, quyên góp thực phẩm thừa. Từ nhà hàng, doanh nghiệp F&B: Thiết kế thực đơn phù hợp, sử dụng nguyên liệu trọn vẹn. Xây dựng hệ thống phân loại rác, hợp tác với các tổ chức tái chế hoặc từ thiện. Tổ chức workshop, chương trình giáo dục khách hàng. Từ chính phủ và tổ chức xã hội. Hỗ trợ tài chính cho nông dân hữu cơ, doanh nghiệp xanh. Ban hành chính sách ưu đãi thuế cho hoạt động sản xuất bền vững. Giáo dục học sinh – sinh viên về ẩm thực bền vững từ sớm.

Triết lý “Zero Waste” không phải là sống không rác một cách tuyệt đối, mà là sống có ý thức, giảm thiểu lãng phí trong mọi hành vi thường ngày. Đó là quá trình liên tục học hỏi, điều chỉnh và hành động, bắt đầu từ những việc nhỏ như từ chối ống hút nhựa hay tận dụng cơm thừa một cách sáng tạo. Khi mỗi cá nhân thay đổi, cộng đồng sẽ chuyển mình – và từ đó, một hành tinh sạch hơn, xanh hơn sẽ không còn là điều xa vời.

Ẩm thực bền vững là một hệ giá trị tổng hòa – vừa bảo vệ môi trường, chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ kinh tế địa phương, giữ gìn văn hóa và nuôi dưỡng ý thức sống xanh. Việc áp dụng ẩm thực bền vững không chỉ tốt cho cá nhân, mà còn là hành động có ý nghĩa toàn cầu trong hành trình gìn giữ hành tinh cho thế hệ mai sau. 

Ẩm thực bền vững và “zero waste” không chỉ là trào lưu, mà là xu hướng tất yếu của thời đại nếu chúng ta muốn đảm bảo an ninh lương thực, bảo vệ môi trường và duy trì sự phát triển kinh tế – xã hội lâu dài. Mỗi cá nhân, mỗi doanh nghiệp, và cả cộng đồng cần chung tay hành động, bắt đầu từ những việc nhỏ nhất: một bữa ăn không thừa, một túi vải đi chợ, hay một món ăn tận dụng nguyên liệu tưởng như bỏ đi. Thế giới không thể thay đổi trong một ngày, nhưng mọi hành trình lớn đều bắt đầu từ những bước chân nhỏ – và hành trình đến nền ẩm thực bền vững bắt đầu từ mỗi chiếc đũa, mỗi chiếc thìa của bạn và tôi.

Hải Thụy cam kết các sản phẩm đều được kiểm định nghiêm ngặt trong quá trình nhập khẩu và phân phối, nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu chất lượng, mang hương vị chân thật và đa dạng cho từng ly đồ uống. Nếu bạn đang phân vân việc lựa chọn một shop uy tín để mua những nguyên liệu pha chế, chế biến trong ngành F&B, thì đừng ngần ngại ghé ngay Hải Thụy với giá cực kì ưu đãi! Với nhiều năm hoạt động trong lĩnh vực, chúng tôi phân phối hàng chính hãng, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Chắc rằng không những phục vụ khách hàng những sản phẩm chất lượng mà còn cả dịch vụ, chế độ chăm sóc khách hàng với phương châm tận tình nhất. Hy vọng rằng qua Hải Thụy bạn đã tìm được sản phẩm phù hợp phục vụ cho nhu cầu pha chế của mình. Nếu quý khách có nhu cầu mua hàng, xin vui lòng liên hệ: cửa hàng số 519 đường Tây Lạc, An Chu, Bắc Sơn, Trảng Bom, Đồng Nai. Số hotline 0938.379.489.